Ar brezhoneg : ur yezh evit hiriv hag evit warc'hoazh ? [Le breton : une langue d'hier et d'aujourd'hui ?]

27 octobre 1985
02m 29s
Réf. 00523

Notice

Résumé :

A bep seurt tud a zo bet aterset gant Fañch Broudig diwar-benn dazont hag implij ar brezhoneg en deiz a hiriv. Ma soñj lod eo diezhomm e kred c'hoazh ur bern bretoned he deus o yezh ur pouez bras da gaout. [Enquête réalisée par Fañch Broudig sur l'usage du breton. Les intervenants partagent leurs avis divergents sur son utilité et son devenir.]

Date de diffusion :
27 octobre 1985
Source :
FR3 (Collection: An taol lagad )
Langue :
Breton

Éclairage

E 1985 ez eus bet ur film-mañ gant Fañch Broudig diwar-benn plas ar brezhoneg e Breizh-Izel, en amzer dremenet, en amzer a-vremañ hag en amzer da zont : "Ar brezoneg, eur yez evid hirio, hag evid warhoaz ?". D'ar mare-se, edo o skrivañ e dezenn diwar-benn La pratique du breton de l'Ancien Régime à nos jours.

Evit sevel ar film-mañ ez eo en em gavet gant brezhonegerien a bep seurt ha goulennet 'neus diganto o santimant diwar-benn ar brezhoneg. Amañ e klever tud yaouank ha tud kozh o tisplegañ petra vo, d'o soñj, plas ar brezhoneg, e Breizh-Izel, er bloavezhioù da zont.

Lod eus an traou lavaret gant an dud-mañ a gomprener gwelloc'h pa zalc'her soñj eus petra eo bet istor ar brezhoneg en XXved kantved. Er memes amzer, ar pezh a lavaront a ro deomp da entent ive petra eo o istor ha petra eo o soñj diwar-benn al lañgach e reont gantañ.

Ronan Calvez - CRBC - UBO / UBE Brest

Un nebeud levrioù

Fañch Broudic, La pratique du breton de l'Ancien Régime à nos jours, PUR - CRBC, Rennes, 1995.

Fañch Broudic, Parler breton au XXIe siècle. Le nouveau sondage de TMO Régions, Emgleo Breiz, 2009.

Ronan Calvez, "Ce que les bretonnants laissent entendre", Ouest en Mémoire.

Ronan Calvez, "Qu'est-ce que le breton ? La question de la langue", 11 questions d'Histoire qui ont fait la Bretagne, sous la direction de Dominique Le Page, Skol Vreizh, Morlaix, 2009, p. 311-330.

Version française

En 1985, Fañch Broudic réalise un film sur la pratique passée, présente et future du breton en Basse-Bretagne : "Le breton, une langue pour aujourd'hui, et pour demain ?". A cette époque, il rédigeait une thèse sur La pratique du breton de l'Ancien Régime à nos jours.

Pour réaliser ce film, il a rencontré divers bretonnants et il leur a demandé leur avis sur le breton. Dans cet extrait, on entend des jeunes et des anciens expliquer ce que sera, à leur avis, la place du breton en Basse-Bretagne, dans les années à venir.

On comprend mieux certaines des choses qui se disent ici si l'on garde en mémoire l'histoire du breton au XXe siècle ; dans le même temps, les propos des témoins nous font entendre également ce qu'a été leur histoire et les représentations qu'ils ont de la langue qu'ils pratiquent.

Ronan Calvez - CRBC - UBO / UBE Brest

Bibliographie

Fañch Broudic, La pratique du breton de l'Ancien Régime à nos jours, PUR - CRBC, Rennes, 1995.

Fañch Broudic, Parler breton au XXIe siècle. Le nouveau sondage de TMO Régions, Emgleo Breiz, 2009.

Ronan Calvez, "Ce que les bretonnants laissent entendre", Ouest en Mémoire.

Ronan Calvez, "Qu'est-ce que le breton ? La question de la langue", 11 questions d'Histoire qui ont fait la Bretagne, sous la direction de Dominique Le Page, Skol Vreizh, Morlaix, 2009, p. 311-330.

Ronan Calvez

Transcription

Inconnu
Pa vezo aet an dud kozh, dispariset an dud kozh 'zo bremañ, 'gredan ket ar re yaouank e kontinufe da gaozeal brezhoneg. Nemet ar re o deus bet desket er skolioù, met n'eus ket a-walc'h. Ca sert à comprendre les autres mais je ' trouve pas que c'est un moyen tellement d'expression. En plus, il n'y a pas beaucoup de monde qui comprennent le breton, c'est dur pour moi de trouver par exemple des jeunes qui parleraient breton, qui comprendraient peut-être, à la rigueur, m'enfin qui parleraient breton... Si on lançait une conversation en breton, moi je ' sais pas, ça irait pas tellement loin.
Fañch Broudig
Kav a rez 'zo mezh c'hoazh e-mesk an dud e-keñver ar brezhoneg ?
Inconnu
Me soñj din, ya, me soñj din, marteze n'eus ket kement a mezh bremañ memestra, bez 'zo c'hoazh mezh e touez an dud e-giz ma oa gwechall ivez. An dud kozh pa gaozeont brezhoneg bremañ en ospital a-wechoù e lâront din : "N'eo ket mat kaozeal brezhoneg, mezh 'meus kaozeal brezhoneg ganeoc'h, peogwir c'hwi oar brezhoneg ive, a gaozean ganeoc'h." Me gav din 'zo mezh atav.
Fañch Broudig
Lod a lâr 'zo moyen da saveteiñ ar brezhoneg.
Inconnu
N'ouzon ket. Poent ober neuze, met me 'gav din vo diaes a-walc'h d'ober, diaes a-walc'h d'ober.
Fañch Broudig
Bez zo amañ hag a lâr eo kondaonet ar brezhoneg da vervel.
Inconnu
O se n'eo ket gwir, o nann, se ne gredan ket, pas dre amañ bepred. Nann, nann, an tri c'hard deus an dud a gaoze brezhoneg dre amañ bepred, boñ en kerioù marteze eo diferant an traoù met amañ, nann, se 'chomo ordin.
Fañch Broudig
M'az pe bugale e teski brezhoneg d'az pugale, pe get ?
Inconnu
Ya, ya, deskiñ 'rin brezhoneg dezhe ha anvioù brezhoneg o devo ivez, ya ya. N'eo ket lâret e chomo memestra. Gredan ket, 'gredan ket, kar, pa vo fin d'ar re gozh, ar re yaouank ne gontint ket ur bern ken. Kompren a reont met ma ne vez ket kaozet, ar re all ouient ket goût.
Fañch Broudig
Petra 'soñjit-c'hwi deus se ? Kavout a reoc'h eo un dra vat pe un dra fall, ma yafe ar brezhoneg da goll ?
Inconnu
N'eo ket na fall na vat, met peogwir ne vez ket kaozeet e lec'h all. Vez ket komzet neblec'h ebet. Vez ket komzet met galleg partout. Ma vez desket brezhoneg 'barzh skol, an dra-se 'chomo gwelloc'h, neuze vo muioc'h agreabl, kwa. Me a garfe e vije lakaet ar brezhoneg e program ar skolioù labour-douar. N'eo ket evit lakat ac'hanomp da sellet a-dreñv hor c'hein. Ar brezhoneg n'eo ket ur yezh evit dec'h, ar brezhoneg a dle bezañ ur yezh evit hiriv hag evit warc'hoazh.