Maria Prat
A-viskoazh, peogwir on bet savet er menaj, ac'h eo bet plijet din skrivañ, ha skrivañ e brezhoneg, skriv ha lenn e kazetenn Breizh aze e-pad bloavezhioù, bourd ha farz ha neuze barzhonegoù.
Ha pa oan deuet en retraite amañ en em zi bihan e telc'hen d'ober hag un deiz oa arri aze, hag eñ a rae journalioù, Roger Laouennan, ur paotr yaouank deus Berlevenez,
Da lâret din penaos en dije c'hoant evit sovetaat ar brezhoneg hag evit ober plijadur d'an dud diwar ar maez da sevel ur strollad da vont da c'hoari pezhioù-c'hoari deus an eil parroz d'eben ha goul ganin hag-eñ ne oa ket voien d'ober se hag-eñ ne oaren ket an tu da gaout ar strollad-se.
Ha me da respont dezhañ diouzhtu e oan sur deus unan mat da c'hoari a oa Ifig Droniou deus Berlevenez evelton ivez. Ha me a zo sur deus ur c'haner kenkoulz all eo Jean Derrien deus an Nantouar.
Ha neuze war se e meump en em lakaet hon daou da glask c'hoarierien all, ha kanerien all, ha sonerien ivez da heul. Evel-se meump savet ur strollad diouzhtu ha komañset peogwir me am boa pezhioù brezhoneg aze prest da c'hoari, em boa delc'het d'ober re all.
Evel-se e oamp komañset da sevel ar veilhadeg kentañ a meump graet e Rospez ar bloavezh nav ha hanter kant. Ha oa bet kement a dud eno ken n'oa ket gallet tout an dud mont e sal. Manet e oa kement e-maez evel e oa e-barzh.
Setu meump soñjet ober ur sadorn war-lerc'h ha oamp aet da Blistin, delc'het mont evel-se deus an eil parroz d'eben betek miz Meurzh.
Ha feiz, ar bloaz war-lerc'h neuze evel-just, e c'hallet krediñ, e oamp delc'het d'ober adarre, hag an abadenn a bade bopred teir eur.
Komañs a raemp da nav eur d'achuiñ d'hanternoz hag e vije da gomañs un tamm bombard ha biniou, goude e vije un tamm akordeoñs. Neuze e vije kanet kanaouennoù e-kreiz-tre ar pezhioù-c'hoari.
Hag evel-se e teue bep a saliadoù tud a-wechoù betek pemp kant, seizh kant a dud, memes a-wechoù meump bet muioc'h, neubeutoc'h ivez evel-just a-wechoù all, met bopred e telc'hemp da vont evel-se.
Hag ac'hane meump bet kalz a blijadur etrezomp ha graet kalz a blijadur da galz a dud.
C'hoari a raemp da gomañs pezhioù fentus.
Ur barzhoneg bennak a vije bop tro ivez, met pezhioù da c'hoarzhin dreist-holl hag evit an dud diwar ar maez.
Ha gant se an abadennoù-se a vije evit an dud diwar ar maez kentoc'h, ar re a zo aze aet en menaj, ne deus ket ken amzer da vont e pelec'h ebet.
Ar re yaouank evel-just ac'h a d'an dañsoù, ac'h a d'ar sinema, met ar re a zo aet en menaj gant bugale vihan pe un dra bennak, hag arri n'oajet, ne deuint diduamant ebet hag e plije dezhe da vat, feiz, mont d'ar veilhadeg ;
Ha feiz meump delc'het evel-se e-pad daou vloaz war n'ugent.
Ha a-benn ar fin, me a zo deuet krog da goshañ evel-just, met n'eo ket se en deus aretet ac'hanon kement ;
Ar strollad a oa arri kalz deusonte aet, darn dimezet, aet da chom pell awalc'h ac'han, darn all aet da soudard, darn all arri pep hini e digarez evel-se, sonerien e meump arri diaes da gaout hag ac'hane.
Ha peogwir e vez lâret tout an traoù a cheñch e meump laosket se neuze un tamm da gouezhañ. Met bopred a zo ;
Neuze Roger Laouennan am eus eus komzet deoc'h da gomañs a oa dimezet neuze daou pe dri bloaz goude ma oamp krog da c'hoari en devoa kavet un a oa deuet da c'hoari, da son ar biniou a oa deus Redon : Soazig Noblet. Ha homan a ouie ar muzik, dispar.
Hag eo bet dimezet da honnezh ha setu honnezh a deue ganimp da son ar biniou ivez hag ar re all kap da son bop seurt traoù hag ac'hane omp bet, aes dimp, meump sonerien pezh a geremp hag evel-se an abadenn a vije brav ;
Met bremañ meump laosket se un tamm. Gwelet e vo adarre petra e vo an amzer da dont.
Marteze e c'hallfe adsevel, marteze en ur stumm all un tamm.
Hag un dra all, amañ e kostez Lannuon. A zo graet amañ e Lannuon, a zo deuet evel ma vez lâret ar "zone industrielle" ;
A zo graet amañ uzinioù nevez ha zo deuet amañ ur bern tud deus broioù, pas deus broioù all, met deus penn all a Frañs dre holl, gallaoued. Hag ac'hane, ar brezhoneg a zo tapet un tamm dindan.
An dud-se evel-just, deuet aze da chom, n'hallec'h ket goul gante komz brezhoneg peogwir int savet en Bro C'hall.
Hag evel-se ar bretoned amañ en Bro Lannuon a zo un tamm bihan gwasket. Bezañ zo kalz a C'hallaoued en-dro dezhe.
Daniel Jequel
Met koulskoude e raec'h menaj mat gante kement ?
Maria Prat
Ya en em glev a reomp vat.
Hag an dud-se arabat eo tamal anezhe pell ac'hane, kalz a dud kapapl ha tud vat, tud a bep seurt ;
Met petra, pa n'int ket ganet en hon bro Breizh ne gaozefont ket brezhoneg biken, na dont da selaou evel-just n'hallec'h ket goul digante ivez.
Hag ac'hane meump un tamm bihan kollet kalz deus ar pezh a soutene ar brezhoneg ;
Kalz deus re a zo e penn ar vro ivez ne sikouront ket, ne sikouront ket an traoù brezhoneg da vont war-raok. Ne meump ket a sikour nag a skoazell digant ar pennoù bras evel ma oa sañset dimp bezañ bet.
Daniel Jequel
Met koulskoude ar pennoù bras a zo atav deus ar vro koulskoude ?
Maria Prat
Darn dionte, darn dionte, ya.
Darn dionte, met en askont da se e terc'hont da vont war gaout ar galleg, derc'hel a ra da vont.
Bezañ zo bremañ ar skol Diwan : me am boa gwelet an deiz all ur paotr bihan daou vloaz hanter hag a gaozee brezhoneg mat koulz hag e ran me, da daou vloaz hanter ;
Unan bennaket zo, bezañ zo bugale savet e skol Diwan peogwir un bennak a vez savet, me se n'eo ket met un nebeudig, un nebeudig.
Al lodenn vras deus an dud amañ a zo troet war ar galleg. Ha du-se e kostez Kemper ne vez ket kont memestra ?
Daniel Jequel
O ya siwazh. Siwazh, ar galleg a c'houne atav a damm pe damm.
Maria Prat
Ya ar galleg a c'houne.
Daniel Jequel
Ya ar galleg hag a c'houne, met deus an amzer gentañ ma gallomp taol ur sell war an amzer tremenet, Maria, pa peus bet en em renket gant Roger Laouennan evit lakaat ur strollad e giz-se war sav, n'ho peus ket bet un tamm kudennoù evit kaout tud awalc'h ?
Maria Prat
Nann, o nann.
Daniel Jequel
An dud amañ a oa prest d'ober un dra bennak ?
Maria Prat
Ya, aes e oa. Aes e oa meump kavet tud diouzhtu. Amañ e vije graet, diouzhtu. Me a ray ar pezh-c'hoari, neuze e vije roet e roll da bep hini hag e deuent amañ hag e vijent disket ha c'hoarzhin evel-just.
Hag ec'h omp sur e meump kavet kalz a blijadur, kalz a aesamant oc'h ober ar strolladoù-se ; ha peb bloaz pe dost e tigouezhe d'unan bennak : unan ac'h ae da soudard, un all a dimeze pe un dra bennak hag ac'h ae kuit.
Diouzhtu e teue un all pe daou da gemer e blas. O ya ne meump ket bet kudenn ebet, kudenn ebet. Gant se ez ae a-raok deus ar c'hentañ.
Un tamm labour a vije, soursi a oa ha labour met me a blije se din hag ac'hane ec'h aemp deus ar c'hentañ, deus ar c'hentañ ;
Daniel Jequel
Hag ped a deue da vare ar penn kentañ ?
Maria Prat
Ped a dud a vije ? O, pemzek, triwec'h, ugent... Kement-se a vije e-barzh ar strollad.
Daniel Jequel
Ha pep hini en doa un dra bennak d'ober, da gontañ pe da ganañ ?
Maria Prat
Ya ya, tout an dud, ya. Ya pep hini en dije e roll hag ober a raen da lakaat pep hini da vont. Da dremen, kontañ ha c'hoari ur roll e-barzh ar pezh hag un all a gane ha sone.
Hag ac'hane pep hini en dije graet div pe deir gwech war al leur c'hoari bepred. Ha dalc'hmat mignoned bras din, kalz a blijadur, a roet kalz a blijadur d'an dud.
Daniel Jequel
Hag ar pezhioù-c'hoari neuze, c'hwi a oa hag a skrive anezhe ?
Maria Prat
Me, ar pezhioù-c'hoari, kazi holl, kazi holl. "Evnig Penn ar c'hoad" a zo aze en deus bet graet un bennak digantañ ha neuze Jarl Priel. Se eo apeupre, ar re all eo apeupre ma fezhioù-c'hoari.
Daniel Jequel
Ha penaos e teue soñj deoc'h sevel traoù evel-se ?
Maria Prat
Ah, plij a rae ! Pa oan e menaj, ya e-mesk ar parkeier, e-mesk al loened, gant pa vije ma spered libr evel-se, evel ma vez lâret en galleg : en contemplant la beauté de la nature mon coeur est plein de poésie ;
Ha se a zo gwir. E-mesk kaerder an natur, kaerder an traoù krouet gant Doue, ac'hanta se a lakae soñjet da skrivañ traoù brav evel-se.
