Nedeleg ha Kalanna e ti Per Jakez Helias [Rencontre de Noël et du premier de l'An chez Pierre Jakez Hélias]

23 décembre 1971
03m 55s
Réf. 00622

Notice

Résumé :

Bodet en deus Pêr-Jakez Helias en e di skipailh Breiz o veva : Charlez ha Chanig ar Gall, Fañch Broudic ha Visant Seite, evit gouelioù dibenn ar bloaz. Un digarez evit eskemm o envorennoù diwar-benn pezh a oa Nedeleg ha Kalanna da vare o bugaleaj. [L'équipe de Breiz o veva se retrouve chez Pêr-Jakez Hélias pour les fêtes de fin d'année. C'est l'occasion d'échanger leurs souvenirs d'enfance de Noël et du jour de l'an. ]

Type de média :
Date de diffusion :
23 décembre 1971
Source :
ORTF (Collection: Breiz o veva )
Lieux :
Langue :
Breton

Éclairage

Bloaz'zo nemet ken eo bet kroget gant abadenn Breiz o veva p'eo bet enrollet an abadenn. Souezhus eo gwelet pegen naturel e teu ar gaoz etre an dud er veilhadeg a ginniger deomp. Helias, mestr an ti, war sav harp ouzh ar siminal, a gas an abadenn en dro met ar re all a seblant disoursi. D'ur mare bennak Chanig a ya da gerc'hat ur plad, warnañ peadra da zebriñ ha da evañ. N'en deus ket paket c'hoazh an tele broadel doareoù reutoc'h ar skinwel stad. Un tele tost d'an dud eo ha moarvat e oa plijet ar vrezhonegerien gant an ton se, laouen ivez moarvat oc'h ober gwelloc'h anaoudegezh gant speakerine hag animatourien an abadennoù brezhonek a oa dija brudet awalc'h e Breiz-Izel.

Ar re-se a'n em anaveze pell a oa. War lerc'h ar brezel eo, en doa Charlez ar Gall graet anaoudegezh gant Helias, pa felle dezhañ adsevel gant Armand Keravel Ar falz, ar strollad skolaerien lik bet krouet e 1933 gant Yann Sohier. A-raok labourat a-gevret en tele o doa bet tro da dremen alies amzer asambles e-pad stajou-hañv ar gevredigezh paneveken. Alese moarvat an darempredoù aes a santer kenetrezo.

O selaou Charlez, Visant pe Jakez o eskemm o envorennoù e adkave moarvat ar sellerien un tamm eus o bugaleaj dezho o-unan. Tro-dro d'ar siminal e klever brezhoneg a bep korn-bro : Treger gant Fañch Broudic, Leon gant Visant Seite, Kerne gant ar re Ar Gall ha betek bro Vigouden gant Per Helias. Souezhusoc'h c'hoazh evit un abadenn Nedeleg e kaver kichen-ha- kichen skloaerien ar skol publik hag ur frer : Visant Seite a oa d'ar poent-se e karg eus un abadenn evit deskiñ brezhoneg er radio : Le breton par les ondes.

Ar memes familh eo e gwirionez : hini ar ranvroeleien a glask kas war-raok brezhoneg ar pobl, d'ur mare ma tigresk trumm implij ar yezh war ar maez e Breiz Izel. Ur gelaouenn o deus, Brud ha tiez-embann stag e lec'h ma teuio er maez oberennoù Helias da gentañ tout met ivez reoù skrivagnerien all, en o zouez Visant Seite a skrivo dek vloaz war lerc'h Mar'h al lorh, Ar marh reiz, un doare kristenoc'h ha leonekoc'h da ginnig d'al lennerien bed ar maezioù e penn kentañ an ugentved kantved.

E 1972, er familh Breiz o veva bodet tro-dro d'an tan ne gred ket an holl e Doue marteze met kaoz a zo eus ar Mabig Jezus ha n'eo ket eus an Tad Nedeleg. Toare n'eo bet dizoloet an « termaji-se » gant Helias nemet d'ar mare m'eo bet kaset d'ar skol e Kemper, ar ger vras !

Soazig Daniellou - Kalanna

Version française

Quand cette émission est enregistrée, Breiz o veva n'est diffusée que depuis un an. On est surpris par le naturel des échanges entre les invités de cette veillée télévisée. Hélias, le maître de maison, debout, adossé à la cheminée, anime la conversation, mais ses invités semblent très à l'aise. A un moment Chanig se lève pour aller chercher un plateau avec des boissons. La chaîne régionale n'a pas encore pris les manières plus guindées de la télévision nationale. C'est un média proche de son public. Sans doute les bretonnants aimaient-ils ce ton. Ils appréciaient certainement d'entrer dans l'intimité des animateurs et de la speakerine des émissions en langue bretonne qui rencontraient déjà un franc succès en Basse Bretagne

Ce petit monde se connaissait depuis longtemps. A la libération Charlez Ar Gall avait fait connaissance d'Hélias, quand il souhaitait relancer avec Armand Keravel Ar falz, le mouvement laïc créé en 1933 par Yann Sohier. Avant de faire équipe à la télévision, ils avaient passé beaucoup de temps ensemble pendant les stages d'été de l'association, ce qui explique la convivialité qu'on sent sur le plateau.

En écoutant Charlez, Visant et Jakez échanger leurs souvenirs, les spectateurs retrouvaient sans doute un peu de leur enfance. Autour de la cheminée on entend des intonations de chaque coin de Bretagne, trégorroises avec Fañch Broudic, léonardes avec Visant Seité, cornouaillaises avec les Le Gall et mêmes bigoudènes avec Hélias. Plus étonnant pour une émission de Noël, on trouve ici côte à côte des anciens enseignants de l'école laïque et un frère, Visant Seïté, alors responsable d'une émission de breton à la radio : Le breton par les ondes. Qu'on ne s'y trompe pas. Il s'agit pourtant de la même famille : celle des régionalistes qui essaient de promouvoir le breton populaire au moment même où sa pratique décroit très rapidement dans les campagnes. Les régionalistes ont une revue Brud et des éditions où sont éditées en breton les œuvres d' Hélias mais aussi celles d'autres écrivains parmi lesquels Visant Seïte qui, dix ans après Le cheval d'orgueil écrira Ar marh reiz (Le cheval tranquille) où il revisitera sur un ton plus chrétien et plus léonard le monde rural du début du vingtième siècle. En 1972 dans la famille Breiz o veva, tout le monde ne croit peut-être pas en Dieu, mais pour Noël on ne parle que du petit Jésus, jamais du père Noël. Hélias confie n'avoir découvert ce « rigolo » que lorsque il est parti faire ses études dans la grande ville de Quimper !

Soazig Daniellou - Kalanna

Soazig Daniellou

Transcription

Chanig Ar Gall
Ha goude an oferenn drebet e veze ivez ?
Visant Seite
Ha nann, goude an oferenn ne veze ket drebet netra, ni 'zae d'ar gwele diouzhtu war-eeun. Ya, hag ar re vihan diouzh ar mintin en ur zihunañ a gave atav war ar bank tosel e-kichen gwele kloz, e kavent un aval-orañjez e-giz ma lavarez ivez, kouignioù rouantelezh hag ur mabig bihan sukr. Setu tout.
Chanig Ar Gall
Setu tout 'pezh a oa ?
Fañch Broudig
Met ne veze ket beilhadegoù a-hed ar miz a-raok, 'pad miz Kerzu lakomp ?
Visant Seite
Beilhadegoù veze ganeomp peurvuiañ, bep an amzer diouzh an noz 'pad ar goañv penn-da-benn tout met beilhadenn gouel Nedeleg a veze atav kalz plijusoc'h ma kerez.
Fañch Broudig
War an ton bras !
Visant Seite
Ya, war an ton bras, se 'zo sklaer ya.
Pêr-Jakez Hélias
Ha penaos e tremene an traoù en Ospital Charlez ?
Charlez Ar Gall
En Ospital Gamfrout Pierre, feiz va Doue, da vareoù Nedeleg e veze beilhadegoù ivez, met du-mañ ez ae an dud eus an eil ti d'egile. Ne chome ket ar familhoù kenetrezo evel-se met mont a raent da di an amezeien, evel ma vez lavaret, ha kement-se oa anvet an taolioù kafe.
Pêr-Jakez Hélias
Ah feiz !
Charlez Ar Gall
An taolioù kafe. Perak? Abalamour hervez ma lavare ma mamm din, ne veze evet gwir kafe nemet d'ar mare-se eus ar bloaz. Ar c'hafe mod-all oa re ger hag e-pad ar bloaz a-hend-all e veze evet ar pezh a oa anvet...
Chanig Ar Gall
Petra oa evet neuze ?
Charlez Ar Gall
Ar pezh a oa anvet kafe-park.
Chanig Ar Gall
Hag a oa ?
Charlez Ar Gall
O, kafe-park 'vez graet, ya, un doare fav pe un dra-bennak evel-se a veze lakaet da grazhañ.
Chanig Ar Gall
Met kement-se a oa c'hwerv spontus ?
Charlez Ar Gall
Evel-se e oa an traoù. Hag c'hwi lavare Visant e veze drebet silzig e Kleder. Din-me e veze ivez d'ar mareoù-se debret « charcuterie ». Ur pladad « charcuterie » a veze degaset, hag an dra-se a oa un dra gaer eveljust rak ne veze gwelet morse 'bet « charcuterie » d'ar mareoù all kennebeut eus ar bloaz. Hag e veze evet gant gwin gwenn.
Chanig Ar Gall
Gwin gwenn dous marteze c'hoazh.
Charlez Ar Gall
Justamant. Hini dous, ha da c'houde ez ae an dud d'an oferenn hanternoz ha da zevezh oferenn ar pellgent evel ma oa anvet.
Visant Seite
Ur gêr drol, Pêr-Jakez te hag a zo kreñv.
Pêr-Jakez Hélias
Petra ?
Visant Seite
Ar gêr Pellgent
Pêr-Jakez Hélias
N'ouzon ket petra eo.
Chanig Ar Gall
Marteze ho peus sec'hed. Un dra bennak a zaio ganeoc'h memestra.
Pêr-Jakez Hélias
Met d'am soñj an dra-se en deus da welet gant ar pell hent, abalamour d'an tri roue a zo deuet eus a-bell eveljust da welet ar Mabig Jezus.
Charlez Ar Gall
Met ne veze ket lakaet skeul ebet 'barzh ar siminal.
Pêr-Jakez Hélias
Me gred din, ma zad-kozh din-me oa, ne oa nemet eñ hag a rae an termaji-se ganeomp.
Charlez Ar Gall
Evit aesaat al labour d'ar Mabig Jezus, me lak ivez va botoù ... 'barzh an oaled. Botoù-koad eveljust. Ha va zad a-araok a naetae anezho, a gempenne anezho hag a zue anezho.
Pêr-Jakez Hélias
Ya, ar c'hoad gant huzilh sur a-walc'h.
Charlez Ar Gall
Ya, gant huzilh eveljust, ar cirage 'oa re ger, setu veze kemeret un tammig huzilh gant un torch bennak eus revr ar pod-houarn, ar pod-houarn a oa war an daol evel-se, lec'h ma veze poazhet ar betarabez hag an avaloù-douar. Ha gant un tammig huzilh e-giz-se e veze duet ar re votoù a veze lakaet war an oaled. Hag an deiz warlec'h diouzh ar mintin eveljust e kaven ivez un aval-orañjez hag ur Mabig Jezus. Met ne oa Père Noël ebet.
Chanig Ar Gall
An tad Nedeleg
Pêr-Jakez Hélias
Me 'zo bet sabatuet pa 'm eus klevet kaoz eus ar Père Noël. Biskoazh den ebet n'en doa lavaret gêr ebet din diwar-benn an den-se eveljust. Pa oan deuet d'ober va studi e kêr hag em eus gwelet ar Père Noël ha gwez sapin, me oa o klask gouzout petra oa an termaji-se.