Aas : los darrièrs fiulaires de la val d'Aussau

Aas, comuna de las Aigas-Bonas en val d’Aussau, dins los Pirenèus bearneses, se distinguís per la practica d’una lenga fiulada, audibla a mantun quilomètre. La lenga vernaculara parlada per sos abitants es l’occitan dins sa varianta bearnesa la quala se declina tanben, dins aqueste vilatjòt, segon un mòde fiulat : non pas mai en utilizant las còrdas vocalas per emetre los fonèmas, mas en variant la nautor del fiuladís. Aquesta tecnica permet pas de transcriure l’ensemble dels sons parlats, aquò indutz que certans mots se van fiular del meteis biais. Doncas, lo fiuladís se pòt pas comprene que s’es contextualizat al moment qu’es utilizat.

Se coneis uèi un certan nombre de lengas fiuladas dins lo monde, presentas dins de zònas de bòsc dense o dins de zònas de montanha. Es lo cas per Aas situat a 765 mètres d’altitud sul flanc de la Montanha Verda, que lo pastoralisme transumant ne constituiguèt pendent de sègles, coma dins l’ensemble d’aquesta zòna bearnesa e pirenenca, l’activitat principala. Pasmens, sol lo vilatge d’Aas es conegut per aver practicat aqueste mòde d’expression.

Dins los ans 1960, la lenga fiulada d’Aas es mesa en lum pel professor René-Guy Busnel* als uèlhs de la comunautat scientifica, mas tanben als uèlhs dels abitants de la val d’Aussau que per la màger part ignoravan son existéncia. Aquesta practica es considerada a aquel moment coma morenta, e es gaireben pas pus utilizada. S’enseguisson d’articles dins la premsa, de rencontres televisats e, en 1984, la primièra edicion del libre de René Arripe, Les siffleurs d’Aas, reeditat mantun còp. D’autres reportatges seguiràn.

La darrièra persona qu’a aprés dels ancians a fiular dins son enfància, Anna, dicha Aneton Palas, es defuntada en 1999. Demòra pas pus alara que de personas qu’an frequentat los fiulaires. Los fiulaires d’Aas an ara desaparegut.

En 2010, Gérard Pucheu, ensenhant retirat, a entreprés de reaprene a fiular alprèp d’un professor de silbo gomero, lenga fiulada sus l’illa de la Goméra dins las Canàrias. Dempuèi 2011, l’associacion Lo Siular D’Aas, portada per de Bearneses per far viure aquesta practica, a mes en plaça un metòde d’aprendissatge basat sus la del silbo gomero, e organiza de corses de lenga fiulada per adultes a Vilhèra prèp de Pau. Entre 2013 e 2015, una primièra experiéncia d’ensenhament de lenga fiulada espelís dins las escòlas Calandreta de Lis e de Biost, totas doas en val d’Aussau, puèi de Pau. Felip Biu, ensenhant-cercaire a l’Universitat de Pau e dels Païses de l’Ador, s’interèssa tanben al subjècte e ne ven a ensenhar la tecnica al collègi de Laruntz (Val d’Aussau), dins la seccion Occitan, ont son presents de descendents dels darrièrs fiulaires d’Aas. D’aqueste programa d’ensenhament es nascut un escambi entre los collegians de Laruntz e la Goméra.



Dempuèi 2015, un cors de lenga fiulada es dispensat a l’Universitat de Pau e dels Païses de l’Ador, que constituís atal una primièra dins una universitat europèa. D’autras experiéncias d’iniciacion o d’ensenhaments se fan a destinacion d’un public occitanofòn.

* Lo filme del professor René-Guy Busnel Documents sur une langue sifflée pyrénéenne, es consultable sul site de Canal U.