Kroazioù Plougastell [Les croix de Plougastel]

12 avril 1987
05m 30s
Réf. 00900

Notice

Résumé :

Lucien Cras, eus Plogastell-Daoulas, a sav renabl ar c'hroazioù e kaver war ar gumun ha kont mojenn Kroaz ar vosenn ouzh mikro Daniel Jekel. [Au micro de Daniel Jequel, Lucien Cras, de Plougastel-Daoulas, évoque les nombreuses croix érigées sur la commune et raconte la légende de "la croix de la peste".]

Type de média :
Date de diffusion :
12 avril 1987
Personnalité(s) :
Langue :
Breton

Éclairage

Animatour e Radio Breizh-Izel etre 1982 ha 1994, Daniel Jekel a zo mouezh an abadenn "Beilhadeg e Breizh-Izel", un abadenn savet gantañ, e-lec'h ma glasko bezañ an tostañ posubl eus tud ar vro en ur vont e darempred gante ha dastum pinvidigezh hor sevenadur ha memor ar vro.

Ar c'hroazioù hag ar c'halvarioù a zo niverus e Breizh e-lec'h ma oant bet savet war vord an hentoù hag er c'hroazioù-hent er c'hantvedoù divezhañ. Estroc'h evit 3000 kroaz pe kalvar ez eus war departamant Penn-ar-Bed hag e kaver 28 oute war parroz Plogastell-Daoulas. Darn eus ar c'hroazioù-se a zo stag ouzh kredennoù ha mojennoù, evel hini a lâr penaos ar groaz anvet "Kroaz ar vosenn" e Plogastell-Daoulas a oa bet savet e-lec'h ma oa ehanet ar vosenn war ar barroz e 1598, un vojenn kontet gant Lucien Cras ouzh mikro Daniel Jekel e 1987.

Ifig Troadec - Dastum

Version française

Créateur et animateur de la fameuse émission "Beilhadeg e Breiz-Izel" (Veillée en Basse-Bretagne) de 1982 à 1994 aux débuts de la station Radio Bretagne Ouest, Daniel Jéquel a su conjuguer radio de proximité et richesse du contenu en faisant vivre et entendre la mémoire de tout un pays.

Les croix et calvaires sont très présents en Bretagne où ils ont été érigés au bord des routes et des carrefours au cours des siècles passés. Le département du Finistère compte à lui seul plus de 3000 croix et calvaires et la commune de Plougastel-Daoulas en possède 28 à elle seule. Certaines de ces croix sont rattachées à des croyances ou des légendes, comme celle qui raconte que la croix appelée "Kroaz ar vosenn" (la croix de la peste) à Plougastel-Daoulas fut érigée à l'endroit où s'arrêta la peste sur la commune en 1598, une histoire rapportée par Lucien Cras au micro de Daniel Jéquel en 1987.

Ifig Troadec - Dastum

Ifig Troadec

Transcription

Daniel Jequel
Ranket zo bet o fardañ ul levr evit lâret ped kroaz e oa e-barzh Plougastell ?
Lucien Cras
Euh, n'eo ket, ne gav ket din, met ne ouezon ket hag-eñ n'eo ket niverennet ar c'hroazioù a zo e Plougastell peogwir ez eus kalz. Dija evit lakaat niverennañ ar chapelioù, tout an dud ne ouezont ket ped ez eus e Plougastell dija. Setu ar c'hroazioù ez eus ar re vrav, ar re disterañ. Met al levr a zo graet ganeomp, a ziskouezh d'an dud tout petra en deus c'hoant goût diwar-benn ar chapelioù hag ar c'hroazioù-se.
Daniel Jequel
A-raok o c'houl ganeoc'h aotroù Kras petra a zo dreist e-barzh al levr-se em eus c'hoant da c'houl ganeoc'h emañ ar gaoz da abalamour da betra ma zo bet savet kroazioù e giz-se e-barzh Plougastell ?
Lucien Cras
Me a soñj ar c'hroazioù e Plougastell, n'ez eus ket nemet e Plougastell e vefe kroazioù war bord an hentchoù, e lec'h all ez eus ivez marteze zogen muioc'h evit e Plougastell, e kostez bro Leon, e ouezet, war-dro Lesneven, e-barzh Plouzeniel, tout aze zo ur bern kroazioù. Evit petra eo bet graet ar c'hroazioù ? Menn dare ma oar un bennak, un dra a zo sur ma 'z eus bet lakaet kroazioù ez eo abalamour ma oa kristen an dud dija evit komañs. Hag ar c'hroazioù-se a zo bet graet er c'hroazioù-hent marteze evit hentcha, goul an aotroù Doue hentcha an dud a veze o vale gwechall en noz evit goût, evit kemer an hent mat evit en em gavout e-lec'h ma oant o soñjal en em gavout. E Plougastell n'ez eus netra all da lavaret diwar-benn ar c'hroazioù nemet unan diouto, Kroaz ar vosenn, hag a zo war bord un hent. N'eo ket bet morse e-barzh ur c'hroaz-hent. Ar groaz-se a zo evit merkañ e-lec'h ma oa ehanet ar vosenn, pa 'z eus bet kleñved bras ar vosenn e Plougastell.
Daniel Jequel
Hag ar vosenn a zo bet aretet da uhelder ar groaz-se neuze ?
Lucien Cras
Ya e giz ma vez klevet gant ar vojenn a zo war-dro ar vosenn, ar vosenn a zo bet ehanet e-kichen ur vilin-avel e oa e-lec'h ma 'z eo bet savet ar groaz da c'houde. Mab ar miliner edo e-barzh ar vilin-se a oa bet e Brest gant e vaouez nevez-dimezet ha deus an dro di Brest e ranker paseal gant ar vag d'ar mareoù-se. Neuze ne oa pont ebet. En deus kavet an tu all, e-kostez Leon, ur vaouez kozh hag hemañ a c'houla outi abalamour petra vedo trist, vedo o c'hortoz. «Ben o soñjal mont da Blogastell emaon, emezi, met n'em eus gwenneg ebet ken setu n'on ket gouest da dreuziñ.» Hag hemañ, ar paotr-mañ, e giz ma chome ur gwenneg bennak abaoe ma oa aet da Vrest gant e itron en deus lâret d'an hini gozh, d'an itron kozh : «Forzh penaos, ben, me a zo gouest, ur gwenneg bennak a chom ganin c'hoazh evit paeañ ar vag deoc'h evit mont en tu all.» Setu deus gallet an itron, ar vaouez kozh o treuziñ e mod-se hag en em gavet en tu all, hi a c'houlas gantañ : «Goût a reoc'h piv 'z on ?» «Ah ne ouezon ket, eme egile, ur vaouez kozh ez oc'h sur met...» «Me a zo ar vosenn, emezi.» Setu krog an aon e-barzh ar paotr hag ar vosenn a lâr dezhañ : «E-giz ma peus roet arc'hant din evit treuziñ, beñ, mirout e vo tout da familh da gaout ar c'hleñved-se.» An dra-se a zo kaoz e-giz ma lâr ar vojenn, ha lâr d'un dra all ez eo anvet ar vosenn e Plougastell e pleg ar milin a zo eno e-barzh kroaz ar vosenn bremañ.
Daniel Jequel
Hag ar groaz-se a zo savet e giz ar c'hroazioù all peotramant a zo un dra bennak, n'eus ket ar memes [goubari] evit ar c'hroazioù all ?
Lucien Cras
N'ez eus ket kalz a dra hag a cheñch di ar c'hroazioù all peogwir warni penn dri benn ez eus bosoù, bosoù ar vosenn e giz ma z [oaret] met kalz a c'hroazioù ez eus, me soñj, e Breizh e-lec'h m'ez eus bosoù warno. N'omp ket sur se diwar goust ar vozenn e vez graet bosoù war ar c'hroazioù. E giz all ar groaz a zo bras a-walc'h, a zo brav a-walc'h : un eskop ez eus en traoñ hag ar Werc'hez a zo o terc'hel an aotroù Doue o tiskenn diwar ar groaz war he varlenn.
Daniel Jequel
Evit lâret deoc'h ar wirionez, un tammig trankiloc'h emaon bremañ peogwir me am boe klevet lâret na e-barzh Plougastell e voe lakaet kroazioù e penn an hent evit viret deus an estrañjourien da zont e-barzh.
Lucien Cras
Ah ne gav ket din. Plougastelliz e vez lâret ur bern traoù diwar benn... diwar o goust, met ne gav ket din e vijemp kement sovaj hag evelato memestra. Met gwechall marteze eo bet diaes a-walc'h d'en em gaout e Plougastell : e renkoc'h dont dre ar mor, peotramant dre Landerne e renkoc'h treuziñ ur c'hoad diaes a-walc'h ha ledan a-walc'h, ha koad Bokenal, Hag an dud, me a soñj, a gave aesoc'h mont di a Vrest betek Kemper en ur kemer an hent dre Daoulas e-lec'h dont da c'haloupat e Plougastell. Hag an hentchoù e Plougastell a zo diaes a-walc'h da c'hoût hag ouzhpenn ez eus hentchoù partout hag an dud marteze o doa [aon] en em goll war-dro. Met n'eus ket merket kroazioù e mod-se evit kas an dud kuit di Plougastell.