Retour à accueil

Ugent vloaz an tele e Breizh [Les vingt ans de la télévision en Bretagne]

17 juin 1984
05m 40s
Réf. 00513

Notice

Résumé :

Da vare ugent vloaz ar skinwel e Breizh en deus Fañch Broudig pedet Charlez ar Gall evit kontañ ar bloavezhioù kentañ. [Fañch Broudig revient sur les vingt ans de la télévision en Bretagne. Interview de Charlez ar Gall, un des premiers présentateurs breton, qui raconte comment se sont déroulées les premières années.]

Type de média :
Vidéo - Magazine
Date de diffusion :
17 juin 1984
Source :
FR3 (Collection: An taol lagad )
Personnalité(s) :
Charlez Ar Gall
Thèmes :
Lieux :
Langue :
Breton

Éclairage

E miz c'hwevrer 1964 ez eo bet klevet ha gwelet Breizh evit ar wech kentañ er post bras, a-drugarez d'ur journal tele o tibunañ keleier ar vro. Araog ar bloavezh-se e oa plas er post bras evit abadennoù broadel nemetken. Er memes bloavezh, e-pad ar journal tele, e vo gwelet Charlez Ar Gall o reiñ da glevet keleier e brezhoneg, e-pad ur vunutenn hanter. E penn-kentañ ar film e klever unan eus abadennoù ur vunutenn hanter Charlez Ar Gall, enrollet e 1970.

E miz Genver 1971 ez eo bet skignet ar magazin brezhoneg kentañ, Breiz o veva, kaset da benn gant Per-Jakez Helias. A-drugarez da France 3 Régions savet e 1973 e kresk plas ar brezhoneg en tele, med red eo gortoz 1982 ha lezenn nevez mont en-dro an tele hag ar radio evit gwelet war France 3 ar journal brezhoneg kentañ, An taol lagad.

Er film-mañ, savet e 1984, e ro Charlez Ar Gall da glevet, goude bezañ bet gwelet e 1970, penaos ez eus bet klevet brezhoneg en tele ha petra eo bet e vicher. Reiñ a ra e santimant ive war an abadennoù tele brezhoneg.

Ronan Calvez - CRBC - UBO / UBE Brest

Un nebeud levrioù

Ronan Calvez "La radio et la télé en langue bretonne", Parlons du breton !, association Buhez, Editions Ouest-France, Rennes, 2001, p. 144-152.

Bernez Rouz, "La télévision bretonne et bretonnante", Toutes les cultures de Bretagne, Skol Vreizh, Morlaix, 2004, p. 290-296.

Ronan Calvez, "Télévision", Dictionnaire d'Histoire de Bretagne, dirigé par Jean-Christophe Cassard, Alain Croix, Jean-René Le Quéau et Jean-Yves Veillard, Skol Vreizh, 2008.

Version française

C'est avec la diffusion d'un journal télévisé régional, en février 1964, que la Bretagne se fait voir et entendre dans la petite lucarne : avant cette date, le poste ne relayait que les émissions nationales. Cette même année, le journal télévisé accueille Charles Le Gall qui assure une chronique en breton d'une minute trente. Ce sujet commence justement par la diffusion d'une des interventions de Charles Le Gall, en 1970.

En janvier 1971, est diffusé le premier magazine en langue bretonne Breiz o veva / Bretagne vivante, animé par Pierre-Jakez Hélias. La création de France 3 Régions en 1973 accroît la place de la Bretagne à la télévision. C'est après 1978 et la charte culturelle de Bretagne que la part du breton augmente, mais il faut attendre 1982 et la nouvelle loi sur l'audiovisuel pour voir le premier journal télévisé sur France 3, An taol lagad / Le coup d'œil.

Ce sujet, qui date de 1984, est l'occasion pour Charles Le Gall de revenir, après la diffusion de son intervention de 1970, sur son expérience ainsi que de faire un bilan du paysage télévisuel breton.

Ronan Calvez - CRBC - UBO / UBE Brest

Bibliographie

Ronan Calvez "La radio et la télé en langue bretonne", Parlons du breton !, association Buhez, Editions Ouest-France, Rennes, 2001, p. 144-152.

Bernez Rouz, "La télévision bretonne et bretonnante", Toutes les cultures de Bretagne, Skol Vreizh, Morlaix, 2004, p. 290-296.

Ronan Calvez, "Télévision", Dictionnaire d'Histoire de Bretagne, dirigé par Jean-Christophe Cassard, Alain Croix, Jean-René Le Quéau et Jean-Yves Veillard, Skol Vreizh, 2008.

Ronan Calvez

Transcription

Fañch Broudig
Kinnig a ran deoc'h bremañ gwelet ha klevet en-dro pevarzek vloaz da c'houde unan deus ar c'haozeadennoù ur vunutenn hanter hag a veze graet d'ar c'houlz-se gant Charlez ar Gall evit reiñ keleier d'ar vrezhonegerien.
Charlez Ar Gall
Abardaez vad selaouerien gaer. Porz an Dindu e Plougastel amañ a-dreñv va c'hein. Met parrez Kalanel a zo ur barrezig vihan eus kanton Kallag ha du-se evit ar wech kentañ warc'hoazh goude koan e vo ur fest noz savet gant ar skolioù laik. Ur fest noz all a vo ivez warc'hoazh goude koan e Plouie. Prizioù a bemp, a zek hag a ugent mil lur a vo kinniget er goañv a zeu gant embannadurioù Al Liamm d'ar skrivagnerien yaouank a skriv e brezhoneg. Ronan Huon, rener ar gelaouenn Al Liamm, a lavaro deomp disul e kerzh an abadenn vrezhoneg, da un eur hanter, ar pezh a zo da c'houzout diwar-benn se. Kaoz a vo gantañ ivez eus ar skol dre lizher Ober a zo renet e Douarnenez gant Marc'harid Gourlaouen. Selaouit ivez, me ho ped, an abadenn m'ho peus c'hoant da c'houzout petra 'oa Menez Meur en Hanveg, a-raok dont da vezañ kreizenn Park an Arvorig. Ne fell ket din, selaouerien ger, torriñ ho penn deoc'h gant ar memes sorodenn atav, met ret mat eo din koulskoude adlavarout ur wech c'hoazh, oc'h pedet da ginnig un anv brezhoneg d'an abadenn dele nevez a vo skignet azalek miz Genver a zeu. Tele Breizh Rama a zo bet kinniget gant tud a zo, met moien a zo evel just kaout anvioù all. Skrivit deomp eta, trugarez en a-raok. Noz vat ha kenavo evel just. Ya, ugent vloaz zo abaoe ma vez brezhoneg war an tele e Breizh, muioc'hig a amzer 'zo tremenet abaoe m'eo deuet an tele e Breizh, met abaoe ma vez brezhoneg ez eus tremenet ugent vloaz just.
Inconnu
Ar wech kentañ e oan deuet e oa evit kinnig deoc'h hetoù ar bloaz nevez, ar bloavezh 64 ha da c'houde azalek miz C'hwevrer e teuen d'ar Sadorn da noz e-pad ur vunutenn hanter.
Charlez Ar Gall
Ar wech kentañ, e komañsamant miz C'hwevrer, e oa deuet pennoù bras an RTF, evel-se veze lavaret d'ar mare-se, da reiñ al lañs d'an abadenn, e Roazhon. Pennoù bras evel just ha zoken ar ministr en o zouez, an Aotrou Alain Peyrefitte a oa neuze ministr ar c'heleier. Ha da c'houde, eta, e veze evel-se brezhoneg bep sizhun, d'ar Sadorn da gentañ, ha da c'houde d'ar Gwener, div wech ar sizhun.
Fañch Broudig
Charlez ar Gall, kontant on bet o klevet ac'hanoc'h o tegas deomp da soñj penaos eo bet komañset da glevet brezhoneg war an tele. Oac'h ket bet aonig ar wech kentañ ?
Charlez Ar Gall
A ya sur, evel just. Se 'zo sklaer, ar wech kentañ dreist holl. Ha da c'houde zoken. Rak war-eeun e vezen neuze, ne vezen ket filmet a-raok. Ret e veze din mont evel-se da Roazhon evit bezañ filmet war ar plas. Rak me oa o chom e Brest, nemet e Brest ne oa teknisian, ne oa skipailh ebet evit ober war-dro an tele.
Fañch Broudig
Charlez, degemeret mat oa bet ar brezhoneg ar penn kentañ evel-se war an tele ?
Charlez Ar Gall
A ya, amañ gant ar vrezhonegerien, se 'zo sur, ya. Med me oa... veze sellet ouzhin drolig awalc'h e Roazhon gant an dud a oa du-se e karg, d'ar mare-se ne oa ket kustum an dud-se evel just, da glevet brezhoneg hag... e veze sellet ouzhin, ne lavaran ket a dreuz, nann, nemet evel ul loen kurius.
Fañch Broudig
Met, ne oa ket skuizus mont da Roazhon bep sizhun evel-se ?
Charlez Ar Gall
Eo, eo, skuizus e oa, rak me 'moa ur vicher ouzhpenn-se ha... me rae skol, hag e veze ret din evel just pa zistroen eus Roazhon gant an tren noz, a zigoueze d'ar mintin e Brest, mont diouzhtu da grogiñ gant va labour skol.
Fañch Broudig
Kontant memestra da vezañ roet lañs d'an abadennoù brezhoneg war an tele ivez ?
Charlez Ar Gall
A ya sur, se 'zo sklaer. Ha me oa ar feiz, ar feiz o vountañ ac'hanon d'ar mare-se.
Fañch Broudig
Ma vefe goulennet ganit bremañ Charlez, displegañ pe diskleriañ petra 'z pefe c'hoant da gaout e keñver abadennoù brezhoneg war an tele, petra respontfes ?
Charlez Ar Gall
Evel just, dre vras, muioc'h... muioc'h a amzer ha klevet a ran paotred FR3, evel-se, o lavarout : ret eo deomp kreskiñ an traoù, leuniañ eurvezhioù gant tele... Met ouzhpenn ar galleg a vez komzet e Breizh. Plas a vefe, d'am santimant, da muioc'h a vrezhoneg. Abadennoù a bep seurt. Bez ez eus bremañ an "Taolioù Lagad" a vez ganez a zo plijus kenañ, an traoù a vez graet e "Breiz o veva" a zo disheñvel, evel just. Aze n'eo ket kempouez an traoù, d'am santimant. Abadennoù nevez a zo evel "Labour sul, labour nul" a zo farsus, plijus. Met a bep seurt e rank evel-se... Me vefe... me garfe memestra gwelet abadennoù o tennañ ivez, n'eo ket awalc'h deus ar vuhez pemdeziek, an dra-se vez bremañ, ganez-te dreist holl. Met plijout a rafe din memestra kaout abadennoù bras o tennañ, ma kerez... d'ar skrivagnerien ha traoù evel-se. Ar re-se, an dud-se, a gav din, a zo laosket un tammig a gostez bremañ, rak tud a zo bremañ e Breizh o skrivañ muioc'h evit m'az eus bet biskoaz ha ret e vefe, a gav din, reiñ o oberennoù da vezañ anavezet gwelloc'h.
Fañch Broudig
Ac'hanta trugarez Charlez, kontant on bet o tegemer ac'hanout en Tindu 'lec'h ma oas bet enrollet pemzek bloaz 'zo.
Charlez Ar Gall
Pemzek bloaz 'zo, ar pezh a ra din kaout un tammig pistig o waskañ ma c'halon.
Fañch Broudig
Trugarez dit 'ta, neuze, ha kenavo a lavaran bremañ d'hon selaouerien, kenavo evel just, a-benn dimeurzh da noz evit heuliañ un "Taol Lagad" all, atav war FR3, ur sulvezh laouen da bep hini ac'hanoc'h. Met n'eo ket echu an abadennoù e brezhoneg, kerkent bremañ, 'meus aon, emañ "Breiz o Veva" o tont.